Jak działają zdalne rozprawy sądowe?

O zdalnych rozprawach słów kilka

Dnia 3 lipca 2021 roku wchodzi w życie ustawa z dnia 28 maja 2021 roku o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, opublikowana w Dzienniku Ustaw z dnia 18 czerwca br. pod poz. 1090, zmieniająca m.in. ustawę z dnia 2 marca 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. poz. 1842, z późn. zm.).

Zgodnie ze zmienionym jej art. 15zzs1, w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 oraz w ciągu roku od odwołania ostatniego z nich, w sprawach rozpoznawanych według przepisów ustawy z dnia 17 listopada 1964 roku – Kodeks postępowania cywilnego rozprawę lub posiedzenie jawne przeprowadza się przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających przeprowadzenie ich na odległość z jednoczesnym bezpośrednim przekazem obrazu i dźwięku (posiedzenie zdalne), z tym że osoby w nim uczestniczące, w tym członkowie składu orzekającego, nie muszą przebywać w budynku sądu.

Powyższe oznacza, że rozprawy zdalne stają się w okresie epidemicznym zasadą, a od przeprowadzenia posiedzenia zdalnego będzie można odstąpić tylko w przypadku, gdy rozpoznanie sprawy na rozprawie lub posiedzeniu jawnym będzie konieczne, a ich przeprowadzenie w budynku sądu nie wywoła nadmiernego zagrożenia dla zdrowia osób w nich uczestniczących, ponadto przewodniczący będzie mógł zarządzić przeprowadzenie posiedzenia niejawnego, gdy nie będzie można przeprowadzić posiedzenia zdalnego, a przeprowadzenie rozprawy lub posiedzenia jawnego nie będzie konieczne.

Jako pełnomocnik zmuszony do stawiennictwa na rozprawach stacjonarnych w różnych częściach Polski, czasem bardzo odległych, uważam to rozwiązanie za idealne. Z kolei doświadczenie uczestnictwa w zdalnych rozprawach z ostatnich kilku miesięcy wskazuje, że ta forma rozprawy nie tylko nie jest uciążliwa (połączyć się z sądem można nawet korzystając ze smartfona), ale wręcz powoduje dużą oszczędność czasu przy jednoczesnej możliwości prawidłowego zadbania o interes reprezentowanego klienta.

Inną nowością jest zasada, że w pierwszej i drugiej instancji sąd rozpoznawać będzie sprawy w składzie jednego sędziego, a prezes sądu będzie mógł zarządzić rozpoznanie sprawy w składzie trzech sędziów, jeżeli uzna to za wskazane ze względu na szczególną zawiłość lub precedensowy charakter spraw, przy czym przepisów nie będą mieć zastosowania do spraw upadłościowych i restrukturyzacyjnych. Sprawy, które przed dniem wejścia w życie ustawy sąd rozpoznawał w składzie innym niż jednego sędziego, w dalszym ciągu prowadzone będą przez tego sędziego, któremu sprawa została przydzielona jako referentowi, do zakończenia sprawy w danej instancji.

Z punktu widzenia pełnomocników istotnym novum jest regulacja z art. 15zzs9, zgodnie z którą w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 oraz w ciągu roku od odwołania ostatniego z nich, w sprawach prowadzonych w sposób określony w art. 15zzs1, w pierwszym piśmie procesowym wnoszonym przez adwokata, radcę prawnego, rzecznika patentowego lub Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej podaje się adres poczty elektronicznej i numer telefonu przeznaczone do kontaktu z sądem. Niewykonanie tego obowiązku stanowić będzie brak formalny pisma (powyższe znajdzie zastosowanie do pism procesowych wnoszonych w sprawie po dniu wejścia w życie niniejszego przepisu).

W ww. okresie w braku możliwości wykorzystania systemu teleinformatycznego obsługującego postępowanie sądowe, sąd doręczy adwokatowi, radcy prawnemu, rzecznikowi patentowemu lub Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej pisma sądowe poprzez umieszczenie ich treści w systemie teleinformatycznym służącym udostępnianiu tych pism (portal informacyjny), z wyłączeniem pism, które podlegają doręczeniu wraz z odpisami pism procesowych stron lub innymi dokumentami niepochodzącymi od sądu. Datą doręczenia pisma będzie data zapoznania się przez odbiorcę z pismem umieszczonym w portalu informacyjnym, a w braku zapoznania pismo uznawane będzie za doręczone po upływie 14 dni od dnia jego umieszczenia w portalu informacyjnym. Doręczenie pisma za pośrednictwem portalu informacyjnego wywoływać będzie skutki procesowe określone w Kodeksie postępowania cywilnego właściwe dla doręczenia pisma sądowego. W sytuacji, gdy doręczenie pisma nie będzie możliwe ze względu na charakter pisma, przewodniczący zarządzi odstąpienie od doręczenia pisma za pośrednictwem portalu informacyjnego. 

Portale informacyjne funkcjonują od kilku już lat dla wszystkich 11. okręgów apelacyjnych, sukcesywnie rozszerzane są ich funkcje i możliwości, zatem wykorzystanie portalu informacyjnego jako platformy doręczeń profesjonalnym pełnomocnikom pism procesowych było tylko kwestią czasu. Niektórzy z nich obawiają się wprawdzie, czy ten sposób korespondencji między sądem a pełnomocnikiem się sprawdzi i na ile będzie pewny (jak doręczenie tradycyjne za pośrednictwem Poczty Polskiej S.A.), jednakże przed informatyzacją procesu i tak nie uciekniemy. Pamiętam sytuację sprzed kilku lat, gdy nagle wśród mecenasów rozniosła się wieść, że doręczanie pism za pośrednictwem świeżo wówczas wprowadzonych portali informacyjnych ma być rzekomo alternatywną formą korespondencji i w reakcji na to wielu z profesjonalnych pełnomocników zlikwidowało swoje konta w portalu informacyjnym… Dzisiaj zmiany ustawowe wymuszą posiadanie przez wszystkich pełnomocników dostępu do portalu informacyjnego, a jako jego wieloletni użytkownik z zadowoleniem przyjąłem kierunek zmian.